Hay naku aya, biag a kaskasla takiag, Part 4

July 14, 2018 Opinion Sirmata ken Tagtagainep ni Mang Gusting

Naimbag nga oras yo amin kakaarruba, kakabagyan, kakayong ken aminen a mangtartarabay iti kolum tayo ditoy ABN. Adda kami manen nga umay umabrasa kadakayo ket namnamaenmi ken ikarkararagmi a sapay koma ta napia kayo latta a kanayon a sangbayan toy  kulom tayo. Kumusta, mag-an kayo amin nga awan labasna.

Sakbay man ti amin, kabarangayan, kailian, kakayong me ida, adtoy man ti maysa a pagraray-awan tayo.

Madama ti history class ni Miss Melanie ket binilinna ni Sofia a mangkita iti Filipinas iti mapa.

Miss Melanie: Sofia, mapanmo man sapulen ti Pilipinas iti mapa.

Sofia: Wen, mam… [napan ti ubing] adtoy, ma’am.

Miss Melanie: Very good. [Kalpasanna dinamagna ti maysa a pupilna] Ita Gustilo, asino ti   nakadiskubre iti Pilipinas?

Gusting: Ni Sofia, madame.

Pupils: hahaahahaha

Di woww, hahahaa, anak ti tukling a balo?

Bueno, papagayam ken suki ti ABN, intay ituloy daytoy kolum tayo ket sapay la koma ta makaibati kami latta iti pagpampanunotan tunggal maysa a makabasa. Ngamin, kas pagaammomi dakkel ti akem tayo tapno maisubli ti kinangayed ti nakaparsuaan kas intay nasirsirmata ken tinagtagainep tapno makaay-ayo a pagnaedan ti tunggal pinarsua ti Dios Apo a Mannakabalin amin. Pinarsua ti Dios ti lubong para kadagiti amin a nabiag ken saan a sibibiag, ngarud tunggal maysa, tunggal banag nga adda ditoy ket adda kaibatuganna. Awan ngarud ti karbengan tayo a mangdadael kadagitoy nga agpapan kadagiti makuna a naranggas nga insekto ken ayup man.

Iti napaliiw tayo a kinaranggas ti pada a tao kangrunaanna, saanen a makaay-ayo a pagnaedan toy lubong tayo. Dagiti kabambantayan a no sadino ket masarakam ti rumiet a kabakiran, a naed ti nagduduma a nabiag, napukawen gapu met laeng kadagiti naranggas a kaingeros ken loggers. Napukawen dagiti kaykayo nga isu’t mangtiptiped ti danum manipud langit ken mangbiag kadagiti ubbog. Daytoy a kinaawanen dagiti kaykayo ti pakaigagapuan ti reggaay wenno flash flood a makunkuna a manglayos iti patad, banag a nasaksian tayon kadagiti naglabas a panawen ken nagduduma a lugar ditoy pagilian ken ruar ti pagilian tayo.

Kadagiti pagtatalonan ken karkarayan waig ken dan-aw, awanen dagiti kannawidan a mabalin a taraon kas koma kadagiti duriken, leddeg, bisukol ken dadduma pay a pakairamanan ti birabid nupay makaulaw ket mabalin a taraon. Apay nga awandan? Gapu iti naranggas a wagas tayo iti panagtalon, gapu iti palalu a nagaramat tayo iti pestisidio wenno insektisidio idinto ta adda met dagiti makuna a nakayanakan wenno nainsigudan a wagas tapno mapaksiat wenno mapapanaw dagitoy makuna a naranggas a siba a mangdadael kadagiti mula tayo.

Ammoyo kadi a dagiti pollinating bees ket isuda ti makunkuna a Mother Nature’s biologists and botanists!

No nag-spray tayo iti insecticides, kakayong, kakailian a mannalon, saanna a pilien  dagiti patayenna, mapatay mo man dagiti makuna a naranggas  nga insekto, ngem nairaman dagiti gagayyem a nabiag, saan kadi a pudno ti kunak?  Malaksid iti dayta, adda ti dakes nga epekto iti aglawlaw tayo agraman salun-at tayo a tattao.

Dagiti makuna a pulis ken soldado nga insekto ket matay met. No naka-develop iti resistance dagiti dakes nga insekto, awanen mangkontrol iti population da ket maaddaanda it makunkuna a pest outbreak!

Ket no natay met dagiti makuna a pollinating bees, awanen ti mabukel a sabong kadagiti kayo nga agsabong ken agbunga.

Segun iti panagadal dagiti eksperto, iti uneg ti 50 a tawen agsardengen ti pannakapataud ti kabarbaro a kayo ken mulmula. Kayatna a sawen, agpeggad ket posible nga awanton makan ken nadadaelen a namimpinsan ti aglawlaw.

Ala ngaruden, kasta pay kakayong ta ne, overtime tayo manen…babayoo, tsup tsup muahmuah.