Sawen ti kinapudno iti bileg, bantayan ti turay

Radikal a binaliwan ken kinontrol ni Rodgrigo R. Duterte ti diskurso publiko a pabor iti panangidaulona iti wagas a nagubsang ken nadursok. Ti maysa a nakaledleddaang a resulta: linappedan ken pinaakikidna ti nagun-od a wayawaya ti press ken ti ipatpateg ti umili a karbengan iti pannakaammo (people’s right to know).
Iti umuna a 21 a bulanna iti turay, nagun-od ni Mr. Duterte ti mapagduaduaan a dayaw iti rekord a 83 a nadumaduma a kaso ti panangatake ken pamutbuteng kadagitoy dua a kinapateg nga itantandudo ti Konstitusion kas ti saan a maaagaw a karbengan ti umili (inalienable rights of the citizens). Dagiti 83 a kaso ket adayo a nangatngato ngem iti nairekord iti uneg ti uppat a presidente sakbay kaniana.
Nagsisina ken nagtipon, dagitoy 83 a kaso ket nangikabil kadagiti adda iti media iti nakarkaro pay a peggad iti sidong ni Duterte.
Manipud Hunio 30, 2016 agingga Marso 30, 2018, dagitoy a kaso ket pakaibilangan ti panagpapatay iti 9 a dyurnalista, 16 a kaso ti libel, 14 a kaso ti pamutbuteng iti online, 11 a pamutbuteng a mapapatay, 7 slay attempts, 6 a kaso ti pamutbuteng, 5 a kaso ti intimidasion, 4 a kaso ti website attack, panangkansela iti rehistrasion wenno saan a pannakaapsetar ti panagbaro iti prankisa, verbal a panagabuso, strafing, surveillance ti pulis kadagiti dyurnalista ken ahensia ti media.
Ipakpakita dagitoy a kaso ti puersa ti presidensial a turay a mangkonkontrol iti benneg ti politika, nga addaan nagagar a suporta manipud kadagiti alyado ken dinutokan ni Duterte, ken dagiti binayadanda a misinformation army online ken offline. Barbarsakenda ti insulto dagiti miembro ti press ken saan a maitutop nga awag, ken alegasion a korapsion ken aramid a linuluko nga awanan ti natibker a basaran iti kinapudno wenno iti linteg.
Dagitoy a kaso ket agbayag iti tengnga ti nakabasbassit a solusion manipud kadagiti ahensia ti estado, ken iti konteksto iti antagonistiko ken nakadakdakes a diskurso kontra kadagiti agdildillaw iti administrasion ken ti managamiris a media.
Nagmandar ti Presidente, iti saan pay a naar-aramid iti pakasaritaan, a panaglimita iti akses ti media kadagiti opisial a news events bayat a ti Kongreso ken dagiti ehekutibo nga ahensia ket saanda nga inakseptar wenno intantanda ti rehistrasion ti korporasion wenno dagiti prankisa a rekisito iti operasion dagiti kompania ti media.
Adda sumagmamano a dyurnalista ken grupo ti media ti nagireport iti surveillance ti pulis kadagiti tignayda ken kadagiti lugar ti trabahoda.
Dagiti atake iti wayawaya iti press ket panangtagibassit saan laeng nga iti news media. Daytoy ket panangpakapsut iti kapasidad ti news media tapno pagtalinaeden ti nawaya a sinnukat iti kapanunotan maipanggep kadagiti isyu publiko. Ti sarado a kapanunotan ti presidente iti kritisismo ket naigameren nga aspeto ti panangidaulo ni Duterte. Bayat a saan laeng nga isuna ti chief executive a nagbalin a sensitibo iti kritisismo ti press, insigurado ni Duterte a maawatan ti tunggal maysa nga agmalas ken adda maaramid a dakes kadagiti kritikona.
Nupay kasta, inkari ni Duterte ti panagbalbaliw; rumbeng ngarud nga ibaga ti gobiernona iti umili no kaano ken sadinno a dumteng daytoy, ken no daytoy ket nangited ti nasaysayaat wenno nadakdakes a resulta. Ti nawaya a press/media ket mangpatpatalinaed ken mangpappapigsa iti demokrasia babaen ti panangipakaammo kadagiti umili ken botante maipanggep iti no ania ken kasano nga agar-aramid ti nasayaat wenno dakes dagiti impatugawda iti turay.
Ngem saan pay a kasta ti kasasaad iti babaen ni Duterte. Mapabpabutengan, malaplappedan ken mapangpangtaan nga adda pamaayanna, napalalo a mapilpilitan ti news media a nasayaat ken naan-anay a mangireport iti gubat iti droga, ti panagkubkob iti Marawi, dagiti kaso nga alegasion iti korapsion iti nangato nga opisina, dagiti saludsod maipanggep iti kinabaknang ti pamilia Duterte, ti debate a publiko mainaig iti Charter change ken federalismo, ti panangiserra iti Boracay, ken ti saan a bassit a banag, ti panagdarup ti China iti West Philippine Sea.
Inwasiwas ni Rodrigo R. Duterte ti bileg ti buteng. Dagiti pamutbuteng ken atakena ket padagsen a baklay ti opisinana, ti kangatuan iti pagilian. Saanen a kasapulan a padasen dagiti konstitusional a limitasion. Ti kasla kayatna laeng nga aramiden ket ipakaawat kadagiti dyurnalista a rumbeng laeng a mabutengda unay.
Ngem, kas ti buteng, ti tured ket makaakar met. Saan a kas ti buteng a makapakapsut, ti tured a napartuat babaen ti bileg ti kinapudno ken panagkaykaysa ti amin a media ket isu ti puersa a mangpabileg.
Ti tumakder a natibker ken ti nagkaykaysa a tumakder para iti wayawaya ti press ken demokrasia, ti panagsao iti kinapudno iti adda iti bileg ken ti panagbantay iti turay – daytoy ti obligasion ti press iti umili. Sinnoman ti presidente, ti kapapategan a rebbengen ti nawaya a press iti demokrasia ket ti panangsalaknib ken panangitandudo iti people’s right to know, kakuyog ti awan-patengga a kinatured ken panagkaykaysa. Kimberlie Quitasol/May 03, 2018

Tinig ng Bayan

Amianan Balita Ngayon