Giyera sa Marawi, tapos na. Ano ang next?

October 29, 2017 Daplis Walang Mintis Opinion

Pagkalipas ng limang buwan, natapos din kamakailan ang giyera sa Marawi. Marami ang nagbunyi dahil hindi na madaragdagan ang casualties. At sa ulat ng AFP, umabot na sa 920 Maute-ISIS ang napatay kasama ang limang dayuhang terorista; 165 sa panig ng puwersa ng Pilipinas (AFP/PNP) lima pa sa mga sibilyang nadamay. Marami ang nagpasalamat sa pagwawakas ng giyera at maghihintay na lamang sa panibagong Marawi sa hinaharap. Haay buhay nga naman, mantakin mo na dahil sa pagsugpo sa terorismo, magkakaganyan ang mukha ng Marawi? Walang pinag-iba  sa mga lugar sa mundo na dinurog ng giyera. Kung inyong sisipatin ang mga lugar na pinagsentruhan ng bakbakan, animo’y kalansay na lamang ang natira sa mga gusali, negosyo at ari-arian. Parang mahihirapan na itong makumpuni at ibalik sa dati. Di pa man nagsisimula ang rehab sa Marawi, marami ng problema ang nagsulputan. Hihimayin natin ire mga pards.

*****

Unang tanong: ano ang gagawin sa nagkalasog-lasog na mga gusali? Tiyak na kung sa mga gusali ng gobyerno, pupulbusin na nang tuluyan at magpatayo ng bagong gusali gaya ng ospital, paaralan, at mga opisina ng pamahalaan sa naturang lungsod. Pero papaano ang nadurog na mga gusali ng pribadong sektor gaya ng pa-negosyo at bahay? Pupulbusin ba ang mga gusaling ito at magpapatayo ng bago? Sinong magpapatayo… gobyerno o ang may-ari ng gusali? May narinig tayong eksena na may mga gusali raw na itinayong walang permit at sa lupang hindi nila pag-aari. Kung baga, squat. Sa ganitong sitwasyon, di kaya ito kukunin ng pamahalaan? At kung sakali namang magbibigay ang gobyerno ng pera sa mga legal na may-ari ng mga nawasak na gusali, katumbas kaya ito ng buong  halaga  ng ari-arian ng biktima? Dalawa hanggang tatlong taon daw ang isasagawang rehabilitasyon ng Marawi. Daang pamilya ang apektado dahil hindi pa nila mababalikan ang kanilang wasak na tahanan. Doon muna sila titira sa gagawing mga temporaryong pabahay. Bibigyan din daw sila ng pagkakakitaang trabaho o maliit na negosyo. Medyo masalimuot ang senaryo, mga pards, di ba?

*****

May mga suhestiyon na puwedeng pag-aralan ng Duterte Administration:  Isa na rito ang ideya na huwag na lang wasakin o patagin ang nawasak na mga bahay at hayaan na lamang na ganyan. Gawin na lang itong moog ng mapait na alaala ng malupit na giyera at magsilbing aral sa lahat. Gawin daw itong tourist spot at tiyak na tatabo ito ng revenues. Sabagay, marami ang mahilig mag-UZI (ususero kahit maliit na bagay) at tiyak na pagkakaguluhang dayuhin ang Marawi at busisihin kung ano ang bunga ng giyera. Sabi naman ng iba: hanap sila ng malapit ding lugar at gumawa ng panibagong Marawi City. Parang ililipat lang ang mga gusaling nawasak. Sinong maglilipat? Kung ako ang residenteng nawasak ang bahay, bibigyan ba ako ng sapat na pondo upang ako na ang magpapatayo ng bago kong bahay sa bagong lugar ng Marawi City? Paano ang mga pa-negosyo? Ganyan din kaya ang sistema ng paglilipat?

*****

Tapos na ang giyera sa Marawi. Ngunit kung papaano ito muling ibabangon, malaking palaisipan, di ba? Bilyong piso ang kailangan. Tiyak marami ang tutulong. Dalangin natin na huwag sana silang (mga biktima) matulad sa sinapit ng mga biktima ng Yolanda. Hanggang sa ngayon nasa balag pa rin sila ng alanganin sa lilipatan nilang mga pabahay kasi nabulgar na may anomalya rito. Sabi ng iba, baka mauuna pang marehab ang Marawi kaysa sa Yolanda. Huwag isama sa rehab ang mga opisyal ng gobyerno na may makakating kamay at utak. Adios mi amor, ciao, mabalos!