Hay naku aya, biag a kaskasla takiag, Part 1

June 23, 2018 Opinion Sirmata ken Tagtagainep ni Mang Gusting

Naimbag nga oras yo amin kakaarruba, kakabagyan, kakayong ken aminen a mangtartarabay iti kolum tayo ditoy ABN. Adda kami manen nga umay umabrasa kadakayo ket namnamaenmi ken ikarkararagmi a sapay koma ta napia kayo latta a kanayon a sangbayan toy kulom tayo. Kumusta, mag-an kayo amin nga awan labasna.

Sakbay man ti amin, kabarangayan, kailian kakayong me ida, adtoy man ti maysa a pagraray-awan tayo.

Iti maysa nga aldaw iti klase ni Maestra Sofia Cayabcab, naladaw ti maysa a pupil na ket sinitarna ni Boyet.

Maestra: Boyet, apay naladawka manen iti klasem?

Boyet: Kua ngamin, Madame Sofia. Binaut ni Amang ko ni adingko Badong.

Maestra: Na, ah, ania koma ita no binautna ni Ading mo. Ania ti pakainaigan ti pannakaladawmo dita.

Boyet: Kua ngamin Madame. Inurayko diay paris ti tsinelasko.

Maestra: Ania? Ta apay? Naan-anu ti paris ti tsinelasmo?

Boyet: Kua ngamin, ma’am, isu ti pinangbaut ni amangko ken adingko.

Di wowww, hahahaa, sirib ti tukling a balo… diyo tultuladen ha ubbing. Wise ngem madi a kina-wise ta kalokuan.

Naimbag man kakayong no awan met laeng parikut yon iti inkay panagtalon? Kumusta metten ti presio ti abuno ken dadduma pay a kasapulan wenno makuna nga inputs iti inkay panagtalon? Kas koma iti abuno, pestisidio ken dadduma pay. Kanayon a ti parikut ket presio dagitoy no kastoyen a madanun ti panagtatalon. Manu metten kadakayo ti nagsubli iti makunkuna a nainsigudan wenno traditional wenno nagkauna a wagas ti panagtalon. Kas iti tandaan mi wenno nais-istorya dagiti panglakayen tayo ania, addansan innem a dekada wenno 60 years a nasurok a no sadino ket nagusar tayo kadagiti makuna a kemikal nga abuno kas kada pagpatay wenno pagpaksiat iti peste kadagiti pagay tayo.

Nagsayaat koman no maisubli ti organiko a wagas a panagtalon kakayong ta kuna da Apong, iti intay panagusar iti organiko a wagas, saan laeng a ti mula ti intay tataraonan ngem ketdi argaman ti daga. Sagudayen ti Republic Act (RA) 10068 wenno Organic Law of the Philippines, a napirmaan pay ni Pasado Presidente Gloria Macapagal-Arroyo idi 2010, napusgan dagiti local government a mangipatungpal wenno mangipaganetget ti panagsurot iti daytoy a wagas tapno maisubli ti kinadam-eg ti daga tayo ken makerrasan ti makunkuna a Global Warming ken ti madi wenno dakes nga epektona nga agtungpal ti Climate Change. Ngem adda ngatan nangsurot iti daytoy? Adda ngatan nagtungpal? Manu a porsiento kadagiti mannalon tayo iti entero a pagilian ti nangsurot?

Nagkas-ang a panunoten kakayong ken kailianmi ida a mabilang laeng iti ramay dagiti agus-usar wenno nangsurot iti daytoy ken nangipatungpal kadgiti agtuturay tayo. Ania ti gapuna? Adu kakayong ti ammo tayo a rason…ken, apay a saan nga isu ti igunamgunam dagiti opisyal nga akin-sakup iti grikultura kadagiti mannalon.

Kuna dagiti dadduma, bassit ti apit ket dakkel ti panagkasapulan. Maysa daytoy a rason, bassit ti maapit ket bassit ti mapaglakuan kuna pay dagiti dadduma? Ngem no ammotayo koma ti agkuenta ken adda panangisakit tayo iti nakaparsuaan kangrunaan ti ina daga a kuna, nga isu met ti pagtataudan ti taraon tayo, segurado awanen ti adu a sao, agtungpal da a dagus. Ngem, kastoy sa ti tao, agum, ganid a kunada iti Tagalog. Ngem kasano kadi kaseryoso ti gobierno iti daytoy a linteg? Naigunamgunam kadin daytoy kadatayo? Uliten mi, apay a saan a seryoso ti gobierno iti daytoy? Apay a di koma maipangpangruna ti pakaseknan ti nakaiparsuaan a parabur ti Apo? Ay biag aya, biag a kaskasla takiag a kunada. Ala, panagkunak ket saan tayo a malpas daytoy a mapagsasaritaan ita, padaanan ngarud ti tuloyna.

Ala ngaruden, kasta pay kakayong ta ne, overtime tayo manen. Kasta pay, babayoo, tsup tsup muahmuah.