Moratorium sa pagtayo ng gusali, ngayon na!

November 11, 2019 Editorial

Sa mga mamamayan ng Baguio na pilit iwinawaksi at huwag nang alalahanin ang alaala ng mapamuksang kasaysayan ng malakas na lindol na gumupo sa lungsod noong Hulyo 16, 1990 ay hindi maiwasang manumbalik ang takot lalo na sa mga saksingbuhay sa madilim na pangyayari iyon, sa tuwing nakakaranas tayo ngayon ng mga pagyanig.
Marahil ito rin ang nararamdaman ng iba pang biktima ng lindol sa buong Luzon ng taon na iyon. Sa taong ito ay nakaranas ang iba’t-ibang panig ng bansa ng manaka-nakang pagyanig, may mahina at malalakas ngunit hindi gaano ang mga epektong idinulot subalit nagbadya pa rin ng mga pangamba. Hanggang nitong Oktubre 16, 2019 ay ginulantang ang bayan ng Tulunan, Cotabato, Mindanao ng 6.3 magnitude na lindol bandang 7:37 ng gabi at agad kumitil ng pitong buhay at daan tao ang nasugatan.
At noong Oktubre 29 ay sunod-sunod na malalakas na pagyanig ang naramdaman. Ang unang malakas na lindol ay naitala sa 6.6 magnitude at naramdaman bandang 9:04 ng umaga na may 7 kilometrong lalim. Isang pangalawang malakas na lindol na 6.1 magnitude ay nangyari bandang 10:42 ng umaga na may 9 kilometrong lalim. Mula noon ay sunod-sunod na ang mga aftershocks na ang pinakamapinsala ay naitala sa intensity VII.
Hanggang sa kasalukuyan ay nakakaranas pa rin ng mga pagyanig ang ilang bahagi ng Mindanao, nasa mahigit 30,000 pamilya na ang apektado, ilang daan na rin ang namamatay at daan- daan milyong piso na rin ang halaga ng mga pinsalang dulot ng lindol.
Ilang araw lamang ang nakakalipas ay may mga pagyanig naman ang nangyari sa Samar, Quezon Province at malawak na bahagi ng Metro Manila na pawang nasa Luzon. Bagama’t sinasabi ng PhiVolcs na walang kaugnayan ang mga pagyanig na ito sa lindol na nangyari sa Mindanao ay hindi maiaalis sa isip ng karaniwang mamamayan na may kaugnayan nga ito at tila iniikot na ang buong bansa ng mga lindol na lalong nagbibigay ng matinding pangamba at takot.
Hindi natin lubos-maisip ang halaga at bigat ng pinsala ng mga lindol sa imprastraktura at ari-arian. Noong 1990 magnitude 7.8 na lindol sa Luzon ay mahigit PhP10 bilyon ang halaga ng pinsala, karamihan dito ay mga malalaki at nagtataasang mga gusali ang gumuho at natumba, 1,666 ang naitalang namatay, 1,000 ang nawawala at mahigit 3000 ang nasugatan. Kapansin-pansin na karamihan ng mga nabiktima at namatay ay nakulong at natabunan ng mga gumuhong malalaki at nagtatayugang mga gusali – mga gusali na larawan ng kaunlaran.
Sino ba naman ang ayaw ng kaunlaran, subalit kung ang kaunlaran na ito ang magiging mitsa ng mas maraming buhay sa hindi inaasahang pagkakataon na may pagkakataon namang maiwasan ito ay dapat pag-isipan mabuti at higit na isaalangalang ang mga hakbang sa pag-unlad. Nakakatindig balahibo na isipin na kung maulit sa Baguio ang malakas na lindol gaya ng 1990 na nagtataasan ang mga gusali, mga gusaling sa maraming oras ay tinutuluyan ng mga estudyante, mga trabahador at manggagawa, mga bisita at turista ay isang napasaklap na imahe.
Ngunit maaari namang maiwasan ang malagim na larawang ito kung sa ngyaon pa lamang ay maging sensitibo at magdesisyon ng tama ang mga opisyal ng lungsod ukol sa regulasyon ng mga gusaling itinayo at itinatayo at itatayo pa sa lungsod at maipatupad ang mga batas ukol dito ng walang kinikilingan at tapat.Ang sinabi ni Mayor Benjamin Magalong noong mga nakaraang buwan na hindi magtatagal ay lalagdaan ni Pangulong Rodrigo Duterte ang isang Executive Order sa moratorium ng pagtatayo ng mga gusali sa lungsod ay magandang balita, subalit kailan kaya ito mangyayari? Kung ang EO ng Pangulo ang tanging magbibigay ng pansamantalang pagpalis ng pangamba sa mga mamamayan ng Baguio ay sana huwag ng patagalin. Dahil kung ang mga opisyal ng lungsod ang hihintayin ay baka maging huli na ang lahat.
Ang mga nararanasang lindol ay nagdudulot ng lumalalang trauma,pagod at hapis sa mga taong naapektuhan at naapektuhan at ayaw na nating mangyari sa atin ito kahit wala tayong kapangyarihang pigilan ang lindol ay maaari namang maiwasan ang mas malaking bilang ng magiging mga biktima.